وقتی مهاجرت به موضوعی امنیتی تبدیل می‌شود

 

دیگر صحبت صرفا از مهاجرت نخبگان، ثروتمندان و ناراضیان نیست؛ ایران با «مهاجرت توده‌وار» مواجه است. سیلی از ورزشکاران، هنرمندان، نویسندگان، استادان، پزشکان، پرستاران، معلمان، کارگران، متخصصان فنی و کشاورزان و دام‌داران راه خروج از کشور را در پیش گرفته‌اند.موج مهاجرت از ایران چنان سهمگین است که به گفته مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، با نوعی از «نسل‌کشی سرمایه انسانی» در کشور مواجه شده‌ایم. تا جایی که انگار دارد ایران دیگری خارج از مرزها درست می‌شود.رسانه‌ها و محافل نزدیک به حاکمیت جمهوری اسلامی اما ضمن انکار واقعیت، آمار صعودی مهاجرت از ایران را «سیا‌ه‌نمایی» می‌نامند و منکر چنین فرآیندی می‌شوند. اما هم‌زمان، نهادها و دستگاه‌های مختلف می‌کوشند مهاجرت را برای شهروندان سخت‌تر کنند.جمهوری اسلامی در رویارویی با مهاجرت، هم‌چون دیگر چالش‌های کشور، موضوع را امنیتی کرد.اول اسفند سال جاری بود که خبر از برخورد با دفاتر مهاجرتی برای جلوگیری از مهاجرت بیشتر نخبگان از ایران منتشر شد.رسانه‌های داخل کشور از «تفاهم» با پلیس برای برخورد با دفاتر مهاجرتی و جلوگیری از «مهاجرت سازمان‌یافته نخبگان» خبر دادند.که قرار است پس از این، پلیس گذرنامه در بنیاد ملی نخبگان نمایندگی و دفتر داشته باشد تا اطلاعات مربوط به ورود و خروج نخبگان و افراد مورد نظر را به صورت آنلاین و کمتر از یک ساعت در اختیار این سازمان قرار بدهند.یجاد این سازوکار جدید در برخورد با موج مهاجرتی است که مدت‌ها است کارشناسان و فعالان سیاسی در رابطه با آن هشدار می‌دهند.در روزهای گذشته، در جریان نشستی از سوی گروه علوم اجتماعی «خانه اندیشمندان علوم انسانی» برای رونمایی از کتابی با عنوان «مهاجرت نخبگان»، به پیمایشی در سال ۱۴۰۱ در زمینه «میل به مهاجرت» اشاره شد که بر اساس آن، ۶۰ درصد از افراد تمایل زیاد و خیلی زیادی به مهاجرت داشته‌اند.در پژوهش تابستان سال ۱۴۰۰ رصدخانه مهاجرت ایران، بیش از ۶۰ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کنار بقیه گروه‌های شغلی، برخورداری از «امنیت» و «رفاه بیشتر» را در کنار «شیوه حکم‌رانی» و وجود «تبعیض حرفه‌ای»، مهم‌ترین عوامل میل خود به مهاجرت اعلام کرده بودند. امنیتی‌تر شدن فضای دانشگاه‌ها پس از قتل حکومتی «مهسا (ژینا) امینی» در بازداشت «گشت ارشاد» و اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» موجب شدت گرفتن موج تمایل دانشجویان به مهاجرت شد. آمارهای غیررسمی از صدور احکام تعلیق و اخراج برای هزاران دانشجو از پاییز سال گذشته تا امروز حکایت دارند. تنها در طی سه ماهه اول اعتراضات ۱۴۰۱، پنج هزار دانشجو به کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها احضار و ۱۸ استاد ممنوع‌الخروج شدند.روند ممنوع‌الورودی و تعلیق و اخراج دانشجویان و اساتید از خوابگاه‌ها و دانشگاه‌ها تا همین امروز در جریان است و برآورد می‌شود که هزاران دانشجو با انواع برخوردهای انضباطی روبه‌رو شده‌اند. این دانشجویان به دنبال تحقق رویای «زندگی نرمال»، کوله‌بار می‌بندند و به آن سوی مرز‌ها می‌روند.